Όλοι μας έχουμε κατά καιρούς προσπαθήσει να αλλάξουμε κάποιες συνήθειές μας ή κάποιες καταστάσεις που μας ενοχλούν ή μπορεί ακόμα και να είναι επιβλαβείς για την υγεία μας. Για κάποιες από αυτές συμβαίνει με μεγαλύτερη ευκολία ενώ για κάποιες άλλες απαιτείται 
περισσότερος χρόνος και προσπάθεια. Η αλήθεια είναι πως οποιαδήποτε και αν είναι η αλλαγή που βιώνουμε, είτε είναι θετική είτε αρνητική, χρειάζεται να προσαρμοστούμε σε νέες συνθήκες και αυτό από μόνο του κρύβει άγχος και φόβο. Καλούμαστε να βγούμε από την «ζώνη άνεσής» μας και άρα να αφήσουμε πίσω μας αυτό που μέχρι πρότινος μας ήταν οικείο και μας προσέφερε ασφάλεια. Παρ’ όλα αυτά,δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που νιώθουν δέσμιοι των ίδιων τους των συνηθειών, ανήμποροι να τις αλλάξουν και παρά το γεγονός ότι συνειδητοποιούν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχουν πάνω τους, όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, είναι αυτές που παράλληλα τους προσφέρουν ανακούφιση και ασφάλεια με αποτέλεσμα να ξαναγυρνάνε σε αυτές. Άλλωστε, συχνά μέσα στο «οικείο» μπορεί να υπάρχει αρκετός ψυχικός πόνος. Ας αναλογιστούμε λίγο πόσοι από εμάς καταφεύγουμε στο φαγητό, στο τσιγάρο, στο αλκοόλ, παραμένουμε σε μια κακή σχέση, σε ένα άσχημο εργασιακό περιβάλλον, σε ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής, επειδή μπορεί να μας δίνει μια προσωρινή ικανοποίηση και ασφάλεια ενώ παράλληλα μας τρομάζει η σκέψη ενός διαφορετικού τρόπου ύπαρξης.
Νευροαπεικονίσεις του εγκεφάλου έχουν δείξει πως σε καταστάσεις αβεβαιότητας διάφορα τμήματα του εγκεφάλου ενεργοποιούνται (αμυγδαλή, κογχομετωπιαίος φλοιός), θέτοντάς τον σε εγρήγορση, καθώς αντιλαμβάνεται ότι οι υπάρχουσες πληροφορίες είναι ελλιπείς και ενδεχομένως επιβλαβείς για τον οργανισμό. Προκειμένου να νιώσουμε ασφάλεια λοιπόν, δεν είναι παράλογο να προτιμάμε μια συνήθεια/κατάσταση η οποία παρ’ ότι είναι αρνητική, μας είναι οικεία, από το να υιοθετήσουμε έναν νέο τρόπο ζωής ο οποίος μας είναι εντελώς άγνωστος. Ένας βασικός παράγοντας που συχνά λειτουργεί ανασταλτικά στην αλλαγή, είναι ο φόβος της αποτυχίας. Πολλές φορές όμως, προκειμένου να φτάσουμε στο «τέλειο» αποτέλεσμα, θέτουμε μη ρεαλιστικούς στόχους ή συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους ανθρώπους καταλήγοντας στο να ματαιωνόμαστε. Και αυτή η αποτυχία παίρνει την μορφή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, «αφού δεν πρόκειται να τα καταφέρω ποτέ, ας μείνω εγκλωβισμένη/ος στην ίδια κατάσταση».
Μια ακόμη λανθασμένη πεποίθηση που επικρατεί, είναι πως η προσπάθεια για αλλαγή είναι άσκοπη καθώς δεν πρόκειται να αλλάξουν οι άνθρωποι γύρω μας και οι καταστάσεις που βιώνουμε. Όντως, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τους άλλους και ισχύει ότι δεν είναι πάντοτε εξ’ ολοκλήρου στο χέρι μας η πορεία μιας κατάστασης. Αλλάζουμε όμως εμείς και κατ’ επέκταση ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους όπως επίσης και το πώς τοποθετούμαστε απέναντι σε μια κατάσταση. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα και πως για να πραγματοποιηθεί η οποιαδήποτε αλλαγή χρειάζεται πρωτίστως να επικεντρωθούμε σε εμάς τους ίδιους.
Επίσης πολύ συχνά ακούμε από ανθρώπους να λένε πως «Εγώ έτσι είμαι και δεν μπορώ να αλλάξω». Η διαδικασία της αλλαγής δεν είναι εύκολη και αυτό γιατί εξαρτάται από εμάς. Εμείς έχουμε την ευθύνη του εαυτού μας και αυτή η παραδοχή μπορεί να είναι αρκετά απειλητική. Με αυτόν τον τρόπο όμως περιορίζουμε εμείς οι ίδιοι τις δυνατότητες εξέλιξής μας και ουσιαστικά λέμε στον εαυτό μας ότι μόνο «έτσι» του επιτρέπουμε να είναι. Γιατί αυτό το «έτσι» μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς ενώ το «κάπως αλλιώς» μας τρομάζει. Επιπλέον, μέσα από την δική μας αλλαγή σίγουρα αλλάζει η ισορροπία και η πορεία κάποιων σχέσεων. Κάποιοι άνθρωποι θα είναι πρόθυμοι να συμπορευτούν μαζί μας και σταδιακά να αποδεχτούν αυτές τις αλλαγές, ενώ κάποιοι θα αντιδράσουν με αποτέλεσμα να υπάρξει μια απομάκρυνση ή ακόμα και λήξη της σχέσης. Αναπόφευκτα μέσα από την αλλαγή θα βιώσουμε ορισμένες απώλειες. Αυτός ίσως μάλιστα να είναι και ένας λόγος που μας οδηγεί στην αμφισβήτηση της διαδικασίας καθώς βλέπουμε ότι αυτά που διακυβεύονται είναι πολλά και η εύκολη λύση είναι να ακολουθήσουμε τον συνηθισμένο δρόμο που μας είναι οικείος. Είναι σημαντικό όμως να έχουμε υπόψη μας ότι η στασιμότητα ίσως να κρύβει μεγαλύτερο πένθος απ’ ότι η προσπάθεια για αλλαγή.
Είναι λογικό να μας αγχώνει και να μας τρομάζει το ανοίκειο. Η ανάγκη να γνωρίζουμε, να μπορούμε να ελέγξουμε μια κατάσταση ή να αισθανόμαστε αποδεκτοί από τους γύρω μας, μας δίνει ασφάλεια, ακόμα κι αν είναι τελικά εις βάρος μας. Η συνειδητοποίηση του κόστους που μπορεί να είχε ο τρόπος ζωής που είχαμε μέχρι πρότινος, μπορεί να υπάρξει συχνά αρκετά απειλητική. Συνειδητοποιούμε πόσα πράγματα είχαμε αφήσει να μας συμβούν και τον ψυχικό πόνο που μας προκαλούσαν. Η διαδικασία της αλλαγής αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα ρίσκο, που όμως αν γίνεται κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες μπορεί εξελιχθεί σε ένα πολύ σημαντικό δώρο για την προσωπική ανάπτυξη του ατόμου. Μέσα σε ένα προστατευμένο θεραπευτικό πλαίσιο, ο θεραπευτής είναι εκεί για να ακούσει την εσωτερική σύγκρουση του ατόμου και προσφέροντάς του ένα ασφαλές και μη επικριτικό περιβάλλον τον βοηθά να έρθει σε επαφή με την πραγματικότητά του, αναπλαισιώνοντάς τη, και προοδευτικά να αποδεχτεί τον εαυτό του. Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Αμερικανός ψυχολόγος και θεμελιωτής της προσωποκεντρικής θεωρίας, Carl Rogers, μόνο όταν αποδεχτούμε πραγματικά τον εαυτό μας όπως είναι, μπορούμε να αλλάξουμε.
Η Μαριάννα Γιαννούδα σπούδασε ψυχολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στα πλαίσια των σπουδών της έκανε την πρακτική της στην Μονάδα Εφήβων του νοσοκομείου Α.Χ.Ε.Π.Α της Θεσσαλονίκης. Στην πορεία, ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές πάνω στην Προσωποκεντρική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία του Πανεπιστήμιο του Strathclyde στο Εδιμβούργο. Παράλληλα εργαζόταν εθελοντικά στο παιδοψυχιατρικό τμήμα του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Περιστερίου και σε διάφορα ιδιωτικά ψυχοπαιδαγωγικά κέντρα. Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων ενώ έχει εκπαιδευτεί και στην Κλινική Ψυχοπαθολογία στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Τα τελευταία δύο χρόνια ασχολείται με την ατομική θεραπεία και συμβουλευτική ενηλίκων και εφήβων καθώς και με την συμβουλευτική γονέων.
Αν είσαι έτοιμος/η για τη μεγάλη αλλαγή, διάβασε το άρθρο μας: Στο δρόμο για να γίνεις πεταλούδα!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Hsu, M. (2005). Neural Systems Responding to Degrees of Uncertainty in Human Decision-Making. Science, 310(5754), 1680–1683.
Rogers, C. R. (1961). On Becoming a Person. A Therapist’s View of Psychotherapy. Boston: Houghton Mifflin Company.
